فطره، یعنی بلوغ و عقل و حریت و غنا در ایشان موجود شود بعد از هلال و قبل از زوال.

آن است که هر چند که در

رساله زکات فطره، ص: 224

روز آخر وعده بخواهد از شخص که شب بعد از هلال حاضر شود فطرۀ او را بدهد، و احوط در جمیع صور مختلف فیها آنکه هر دو فطره بدهند.

و به هر حال کسی که صدق عیال با تحمل نفقۀ او بالفعل یا وجوب انفاق بر او بعد از دخول هلال شوّال متحقق شود فطرۀ او لازم نیست، إلّا آنکه اگر شخصی داخل عیال شود و یا از برای شخصی مولودی متولد شود بعد از هلال و قبل از زوال فطرۀ او مستحب است.

بدان که کسی که فطرۀ او بر غیر خودش لازم شد به جهت یکی از عنوانات متقدمه پس اگر آن غیر فطرۀ آن شخص را داد پس از خودش ساقط است، و اگر نداد تقصیرا یا قصورا مثل اعتقاد عدم وجوب به جهت اشتباه در موضوع یا حکم، پس احوط آن است که خود اگر جامع شرایط وجوب باشد فطرۀ خود را بدهد، اگر چه در وجوب آن اشکالی هست، و اما اگر آن شخص منفق معسر باشد، پس وجوب فطره بر خود آن شخص أوضح است، و اگر این شخص بدهد با اذن آن شخص معسر احوط خواهد بود، و احتیاط در صورت سابقه آکد است.

به قیمت یکی از غلات اربع حساب کند، و احوط از آن آنکه قیمت یکی از غلات اربع را غیر از درهم و دینار ندهد، اگر چه اقوی جواز قیمت است از پول سیاه بلکه از هر جنسی که بوده باشد، و احوط آن است که کمتر از صاع از یکی از غلات اربع را به قیمت صاعی از یکی دیگر از آنها ندهد، مثل آنکه نصف صاع مویز دهد به قیمت

رساله زکات فطره، ص: 225

یک صاع خرما مثلا.

میان آنکه مقدار صاع را از اجناس فطره معین کند و به کناری گذارد، و ما بین قیمت که

رساله زکات فطره، ص: 226

آن را تعیین کند و به کناری گذارد، و در قیمت فرق ما بین نقد و جنس نیست، چنانچه گذشت.

و بدان که ظاهر جواز تعیین فطره و کنار گذاشتن آن است هر چند که مستحق موجود باشد، لکن احوط اخراج آن است قبل از زوال با وجود مستحق.

است هاشمی نباشد، هر چند آن شخص فطره را از برای شخص هاشمی که در عیال او است بدهد.

و بعضی گفته اند که مراد عکس این است، یعنی کسی که از برای او

رساله زکات فطره، ص: 227

فطره می دهند هاشمی نباشد، هر چند کسی که فطره متعلّق به ذمّه او است هاشمی بوده، پس هاشمی فطرۀ غیر هاشمی که در عیال او است به هاشمی نمی تواند بدهد، و اول خالی از قوّت نیست، لکن احوط جمع میان این دو قول است و آنکه نگیرد هاشمی فطره از کسی که غیر هاشمی باشد، هر چند فطره را از برای هاشمی بدهد.

و آنکه نگیرد فطره از هاشمی هرگاه فطره را از برای غیر هاشمی بدهد، چنانچه احوط از برای شریف یعنی کسی که مادر او علویّه است آنکه زکات عامی را أخذ نکند.

و همچنین شرط است در مستحق فطره آنکه واجب النفقۀ آن شخص دهنده نباشد، پس نمی تواند که فطرۀ خود را یا یکی از عیال خود را به واجب النفقۀ خود بدهد، هر چند که فطرۀ آن واجب النفقه به گردن شخص دیگری باشد، چنانچه اگر کسی واجب النفقۀ او نباشد هر چند فطره اش بر این شخص لازم باشد به جهت مهمانی و نحو آن می تواند فطرۀ او و عیال او را بگیرد، و در جواز گرفتن همان فطره که از برای خودش می دهد دو وجه است، اقوی جواز، و احوط اجتناب است.

و بدان که احوط و اشهر آن است که به فقیری کمتر از یک فطره ندهد، مگر آنکه فقراء بسیار جمع شوند و آنچه موجود است وفاء به ایشان نکند.

تمّت الرّساله بحمد اللّه و

توفیقه

________________________________________

دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، رساله زکات فطره، در یک جلد، قم - ایران، اول، ه ق